Na 32 kilometara jugoistočno od Vranja i na samo 17 od Bujanovca, u blizini sela Klenike, na šumovitim obroncima, uokviren planinama Kozjak, Starac i Bejavica, nalazi se manastir Sveti Prohor Pčinjski. U neposrednoj blizini je i granica sa Republikom Makedonijom.

Položaj manastira je prekrasan. Na levoj obali donjeg toka reke Pčinje u usamljenoj dolini koju je reka proširila u malu oazu i plodne kotline, na uzvišenom platou zaravni opružila se, kao beli labud bela crkva manastira Svetog Prohora Pčinjskog.

Crkva sa dvorištem opasana je planski sa svih strana konacima stare i nove arhitekture, te ima izgled nekog srednjovekovnog grada.

U ovoj nepomičnoj tišini iznad konaka izvijaju se ili samo po malo proviruju veće i manje kupole manastirske crkve. Tu u sklopu brda, gde gusti uspravni zraci ogromnog sunca jedva prodiru, jedino manastir udaljen od naselja, ispunjava dno ovog dubokog prostora. U toj zanemeloj tišini jedino se pod nebom vide konture belog manastira, koji se održao preko hiljadu godina, pa i u ona “ljuta vremena”.

Sveti Prohor Pčinjski je najznačajniji srpski manastir u jugoistočnoj Srbiji.

Po predanju, manastir je podigao vizantijski car Roman Diogen (1067-1071.) u znak zahvalnosti isposniku Prohoru (istaknutom ranoslovenskom svetitelju), koji je tu u 11. veku obavljao svoju duhovnu, misionarsku i prosvetiteljsku delatnost.  Definitivnim pripajanjem ovog kraja srpskoj državi, kralj Milutin je, pored izgradnje svoje zadužbine manastira Sv. Đorđa u Starom Nagoričanu, obnovio i ovaj manastir u periodu od 1313-1318. godine. Prema predanju, i srpski knez Lazar dozidao je manastirsku crkvu u kojoj se pričestila srpska vojska pre polaska u boj na Kosovu 1389. godine.

Manastir je najveću štetu pretrpeo početkom 19. veka, za vreme Prvog srpskog ustanka u Šumadiji 1804-1812. god.

Nakon požara u kivotu crkve 1841. godine značajne popravke izvršene su tek 1894. god. Velika restauracija izvršena je 1898. godine, tako da je dobila današnji izgled, a stara crkva postala joj je paraklis.

Kada su 1878. godine u srpsko-turskom ratu oslobođeni Vranje i Bujanovac, oslobođen je i manastir Sv. Prohor Pčinjski. Međutim, nakon Berlinskog kongresa iste godine, manastir je i dalje ostao pod tuskom upravom u sastavu Preševske kaze.

U posebnom delu oltara nalazi se grobnica svetog oca Prohora. U oltaru je smeštena i monaška kosturnica. Ona je zidom odvojena od grobnice i ispovedaonice.

Manastirska crkva sa dvorištem okružena je sa tri strane manastirskim konacima. S leve strane od glavne kapije nalazi se novi konak koji je podignut 1912-1913.god. od tvrdog materijala. Desno od kapije je „Vranjska zgrada“ – stari konak. U manastiru se nalazi i zgrada „Mitropolija“. U njoj su stanovali mitropoliti prilikom boravka u manastiru.

U manastiru se od davnina radilo na štampanju i prepisivanju knjiga, kao i na živopisu i ikonografiji. Od 1878. god. postojala je ručna štamparija od nazubljenih daščica. Mašina je bila primitivna i na njoj su se štampale crkvene knjige. Postojala je škola za crkveno slikarstvo i ikonografiju i škola za sveštenike.

Manastir je imao biblioteku sa velikim brojem knjiga. Jedan deo knjiga je izgoreo u požaru koji je izbio u manastirskoj crkvi 1841. god.

U periodu od 1985-1988. godine uglavnom sredstvima Fonda za razvoj nerazvijenih područja Republike Srbije izvršena je rekonstrukcija starih konaka. Obnovljeni konak otvoren je 1988.god. Obnovljena je manastirska vodenica, sagrađena brana na reci Pčinji i mala hidrocentrala.

Kako ne bi bio narušen manastirski mir i režim, planirano je da u ovom objektu bude gerijatrijski centar. Međutim, korišćenje objekta je preuzela holding kompanija „Vrelo“ iz Bujanovačke banje, te se konak koristio kao turistički objekat. Obostranom saglasnošću, početkom 2001. godine konak je predat upravi manastira na korišćenje i upravljanje.

Foto: SRB-info

Podeli sa prijateljima: